Eparhija raško-prizrenska: Pozivi na rušenje Hrama Hrista Spasa dodatno podgrijavaju narativ koji negira prisustvo SPC u Prištini

Eparhija raško-prizrenska oglasila se nakon izjave kosovsko-albanskog advokata Tome Gašija, koji je otvoreno pozvao na rušenje Hrama Hrista Spasa u Prištini. Gaši je naveo da hram “mora biti srušen”, da je izgrađen “na tuđem zemljištu” i da je podignut “u vrijeme okupacije”, tvrdeći da je nedopustivo da stoji “26 godina nakon rata i 17 godina nakon proglašenja nezavisnosti”.

Eparhija upozorava da ovakve izjave predstavljaju “dalju radikalizaciju narativa koji godinama pokušava osporiti legitimnost prisustva Srpske pravoslavne crkve u centru Prištine”.

Gašijeva poruka izazvala buru

Advokat Gaši objavio je fotografiju hrama na Facebooku, uz tekst:

“Dosta je! Ovaj objekat mora biti srušen! Nalazi se na tuđoj zemlji! Izgrađen je u vrijeme okupacije! Trpimo ga već 26 godina nakon oslobođenja i 17 godina nakon nezavisnosti!”

Hram Hrista Spasa, čija je gradnja počela 1990. i prekinuta 1998. godine, godinama je bio meta napada, pokušaja miniranja, korišten je kao javni toalet, pa čak i za snimanje muzičkih spotova. Godine 2021., po prvi put nakon više od dvije decenije, u njemu je obilježena hramovna slava, što je u Prištini izazvalo proteste i nove grafite mržnje poput “Isus mrzi Srbe”.

“Ovo nije urbanistički komentar nego govor mržnje”

U reakciji Eparhije navodi se da Gašijeva izjava nije samo mišljenje o izgledu grada, nego poziv na uništavanje vjerskog objekta, što predstavlja “težak oblik govora mržnje i podsticanje netrpeljivosti prema SPC i njenom naslijeđu na Kosovu”.

Naglašavaju da su i hram i zemljište na kojem se nalazi uredno upisani u katastru kao vlasništvo SPC, te da ne postoji nijedna sudska odluka koja bi osporila ta prava.

“Tvrdnja da se hram nalazi na tuđem zemljištu ne samo da je neistinita, nego je i opasna jer služi kao moralno opravdanje poziva na rušenje”, poručuju iz Eparhije.

“Ovo nije izolovan slučaj”

Eparhija podsjeća da pozivi na rušenje hrama traju godinama i da dolaze od pojedinih javnih ličnosti, komentatora i aktivista, što stvara atmosferu u kojoj se opravdava ideja da u Prištini “nema mjesta za vidljive simbole srpske pravoslavne zajednice”.

Ističu da su od 1999. godine uništene ili oštećene više od 150 srpskih crkava i manastira, te da ovakva retorika dodatno povećava rizik od novih napada.

Poziv institucijama i međunarodnoj zajednici

Eparhija je pozvala kosovske institucije, advokatska udruženja, civilni sektor i međunarodnu zajednicu da se jasno ograde od ovakvih izjava.

“Ćutanje bi se shvatilo kao odobravanje. Time bi bila ugrožena ne samo bezbjednost Hrama Hrista Spasa, nego i princip da sve vjerske zajednice imaju pravo na zaštitu i poštovanje”, navodi se.

Podsjećaju da međunarodni dokumenti, poput Evropske konvencije o ljudskim pravima i UNESCO konvencija o zaštiti kulturne baštine, obavezuju vlasti da spriječe svaki govor koji može dovesti do uništavanja vjerskih objekata.

“Jaz između zakonskih obaveza i onoga što se dešava na terenu ostaje dubok”, zaključuju iz Eparhije.